De kracht van circulair denken.

Mensen die steeds maar blijven streven naar geluk, lijken hier vaak niet echt gelukkiger van te worden. Althans dat is hoe ik het ervaar in de praktijk. Toch proberen velen keer op keer iets na te streven wat hen uiteindelijk ultiem gelukkig zal maken. Meestal ook met de verwachting het dan te blijven. En in dat laatste geval gaat het vaak helemaal mis.

Voor mij een aanleiding hier eens een artikel aan te wijden.

“Als ik nou eens een leuke man of vrouw zou tegen komen, dan ben ik gelukkig”. “Als ik die opleiding afgerond heb, dan ben ik gelukkig”. “Ik moet die goede baan wel hebben om gelukkig te zijn”. Het zijn slechts een paar voorbeelden uit een enorm scala aan gedachtegoed van mensen die pretenderen er gelukkig van te moeten worden.

We kunnen natuurlijk het eerst gaan hebben over de filosofische kant van wat geluk nou eigenlijk betekent, maar om heel eerlijk te zijn maakt dat in deze context eigenlijk helemaal niks uit. Geluk kan voor iedereen een andere betekenis hebben namelijk. Toch was ik wel even nieuwsgierig hoe het woordenboek, dan wel wikipedia de term geluk zouden beschrijven. Ik vond de volgende 2 redeneringen:

  • Geluk(of gelukkig zijn) kan worden omschreven als het tevreden zijn met de huidige levensomstandigheden.
  • De situatie waarin onze diepste behoeften zijn verwezenlijkt

Uit bovenstaande redeneringen blijkt al dat er meerdere opvattingen mogelijk zijn. Maar met een groot verschil tussen beide. Namelijk dat de eerste zich richt op de huidige levensomstandigheden en of je daar tevreden mee kunt zijn. Terwijl de tweede een soort meest gewenste toestand omschrijft.

Hoe kan het nou dat we steeds maar blijven streven naar geluk?

Wij mensen en dan vooral de westerse mens, heeft doorgaans grote moeite om te kunnen aanvaarden hoe iets nu is. Voortdurend zijn we bezig met het plannen van onze toekomst.

Het lijkt er dus sterk op dat de situatie zoals die nu is, niet goed genoeg is. Het kan altijd beter wordt wel eens gezegd. Dit begint vaak al in onze vroege jeugd waarin je wordt gevraagd wat je later wil worden? Doe je wel goed je best op school? Als je dit nu doet, is dat belangrijk voor later. Voortdurend de boodschap krijgen dat iets wat nu is, belangrijk is voor later maakt dat we ontevreden zijn met hoe het nu is. Of in elk geval is het nog niet goed genoeg. Het is niet af, we zijn niet compleet.

Mag je dan geen dromen hebben? Ja natuurlijk wel, het zit in dit artikel vooral in de verwachtingen die gecreëerd worden in ons denken ten aanzien van geluk. En met een denkpatroon dat ons van jongs af aan is aangeleerd, is dat een hele opgave voor veel mensen.

Het lineaire denken

In het kort komt het er op neer dat veel mensen een patroon hebben aangeleerd waarin ze voornamelijk lineair zijn gaan denken. Een patroon dat aangeeft dat er een begin en een eindpunt is. Van A naar B en dat natuurlijk zoveel mogelijk in een opwaartse lijn. Die opwaartse lijn is belangrijk geworden voor de mate waarin we succes ervaren. Maar dat niet alleen, we zijn er ons ook aan gaan meten. We moeten van een 7 een 10 maken. Hoewel een 7 ook heel goed kan zijn, blijft het bij velen toch knagen. De lijn moet stijgen en zolang je maar op een stijgende lijn zit is het prima.

Iedereen kan bedenken dat het vrijwel onmogelijk is om altijd maar op een stijgende lijn te kunnen blijven. Toch is het maar moeilijk te accepteren als dat niet zo is. Bovendien loop je het risico dat dingen niet waar gemaakt kunnen worden. Niet voor jezelf en niet voor je omgeving, als je dat belangrijk vindt natuurlijk. Mijn ervaring is dat velen dit soms nog belangrijker vinden.

De groene lijn is de lijn zoals we die voor ons zien en het liefst zouden willen hebben. In werkelijkheid verloopt het meer zoals in de zwarte lijn. Gelukkige momenten wisselen zich af met ongelukkige momenten, hier life events genoemd. Life events kunnen tegenslagen in je leven zijn. Voor ieder van ons lopen die, net als de gelukkige momenten, anders. Meestal gaat het mis wanneer we niet meer in de oranje cirkel kunnen blijven. We willen die zoveel mogelijk vast zien te houden.
Moeilijk wordt het wanneer we in de rode cirkel terecht komen. Los van de impact van de gebeurtenis ontstaat er nog iets anders en dat is dat we beseffen niet meer op de lijn te kunnen blijven, zoals de groene lijn in dit voorbeeld. Er ontstaan dan gevoelens als falen, mislukking, verdriet, eenzaamheid en tekortkomingen. Dat kan onmogelijk de bedoeling zijn en dus doen we ons uiterste best om en het liefst zo snel mogelijk, weer op de lijn te komen.

In de praktijk komt dit tot uiting wanneer iemand een burn-out heeft en daarmee (zoals in dit voorbeeld) niet meer op de lijn kan blijven. Het mag allemaal niet te lang duren en de persoon kan zich schuldig of nutteloos gaan voelen. Veel mensen willen vaak erg snel weer op de groene lijn komen. Maar ook de omgeving speelt een grote rol, zij zijn immers met een zelfde gedachtepatroon groot gebracht. Dit komt bijvoorbeeld tot uiting wanneer iemand een dierbare heeft verloren en te horen krijgt dat hij nu toch wel zijn leven weer op moet pakken. Het is tenslotte al weer zo lang geleden… Blijf op de lijn!

Circulair denken en leren accepteren

Gelukkig is er ook goed nieuws. In sommige culturen, onder andere de boeddhistische, is het circulaire denken veel gangbaarder. Het circulaire denken gaat niet van A naar B, maar van A naar B naar C naar D om vervolgens opnieuw weer met A te beginnen. Het gaat uit van een volgens de natuur veel logischere beredenering. En dat is dat iets groeit, bloeit, vergaat en zich herstelt. Iets dat we in ons denken vaak maar lastig kunnen accepteren, maar een meer voor de handliggende benadering is. Zeker bij complexere problemen.

Je kunt het vergelijken met de seizoenen waarin het zelfde proces zich steeds weer opnieuw herhaalt. Het circulaire denken gaat niet uit van hoe iets zou moeten zijn, maar hoe het op dit moment is. De vraag is natuurlijk in welke mate wij, “de westerse mens”, dit kunnen accepteren? Het lijkt een tegen natuurlijk gevecht te zijn in ons bestaan dat we toch steeds maar weer op die stijgende lijn moeten blijven.

In de praktijk kun je het circulaire denken bijvoorbeeld vergelijken met iemand die met een nieuwe baan is begonnen (L), daar na een tijdje zich thuis voelt en er prettig kan werken (Z), daarna een flinke reorganisatie meemaakt (H) thuis komt te zitten (W) en een andere richting kiest (L). Het doorlopen van de cirkel is oneindig. Dit kan worden toegepast in een jaar, een maand, een week of zelfs een dag waarin je van alles hebt meegemaakt.

Of een ander voorbeeld. Iemand heeft een dierbare verloren (H), raakt eenzaam en neerslachtig (W), krijgt hulp en gaat er weer vaker op uit (L), heeft lange tijd niet meer zo gelachen met nieuwe contacten die ze heeft opgedaan (Z).

Een belangrijk verschil lineair vs circulair

Het grootste verschil tussen beide denkpatronen is dat het lineaire denken uitgaat van angst (het mag niet mis gaan). Terwijl het circulaire uitgaat van vertrouwen. Weten dat hoe moeilijk of fijn de situatie ook is, de cyclus zich opnieuw zal herhalen. Dus zowel in positieve als negatieve, maar altijd in beweging. Zelf krijg ik vaak de indruk dat men krampachtig bezig is om zoveel mogelijk de L’s en Z-etten vasthouden te houden. Maar dan ben je nog steeds lineair bezig en komt er geen acceptatie. Het ontbreekt dan (nog) aan vertrouwen. Terwijl het groeien van vertrouwen er nou juist voor kan zorgen om gelukkiger te worden om te accepteren wat je niet kunt veranderen.

Wil jij meer weten hierover? Neem dan contact op met Praktijk de Vrijgever.

Vincent van der Waal